«Τοίχος μνήμης» τιμά τους Εβραίους Αθηναίους που θανατώθηκαν στο Ολοκαύτωμα
Οξύμωρο και αντιθετικό, όπως συχνά είναι η ίδια η ζωή. Στον «Οίκο της Ειρήνης», όπως έχει βαπτιστεί στα εβραϊκά η συναγωγή της Αθήνας, η Μπεθ Σαλώμ, έγινε πριν από μερικές ημέρες η αποκάλυψη του «Τοίχου των ονομάτων» για τα θύματα της κοινότητας της πρωτεύουσας στο Ολοκαύτωμα του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Εχουν περάσει οκτώ δεκαετίες και είναι χρέος όλων μας να μην αφήσουμε τη λησμοσύνη να σβήσει το σπουδαιότερο μάθημα που πήρε η ανθρωπότητα τον 20ό αιώνα, όταν οργανώθηκε μια βιομηχανία θανάτωσης εξι εκατομμυρίων Εβραίων, Ρομά, ομοφυλοφίλων και αντιφρονούντων. Η τελετή πραγματοποιήθηκε σε κλίμα βαθιάς συγκίνησης την περασμένη Πέμπτη με τη συμμετοχή εκπροσώπων της πολιτείας, της Ισραηλιτικής Κοινότητας Αθηνών και του διπλωματικού σώματος. Ηταν αφιερωμένη στους Εβραίους που συνελήφθησαν στην Αθήνα την περίοδο του διωγμού, που διήρκεσε από τον Σεπτέμβριο του 1943 έως τον Σεπτέμβριο του 1944 και είχε ως αποτέλεσμα να εκτοπιστούν και να δολοφονηθούν εκατοντάδες σε στρατόπεδα θανάτου, αλλά και άλλοι να χάσουν τη ζωή τους στην Ελλάδα προσπαθώντας να διαφύγουν τη σύλληψη.
Ο «Τοίχος των ονομάτων», που ανεγέρθηκε τον Απρίλιο του 2025, κατόπιν χρηματοδότησης από το γερμανικό υπουργείο Εξωτερικών, από πόρους του Ελληνογερμανικού Ταμείου για το Μέλλον, τον Νισσήμ Μιγιονή και άλλους δωρητές, αναγράφει για πρώτη φορά τα ονόματα των 1.029 ταυτοποιημένων θυμάτων. Η τελετή ξεκίνησε με επιμνημόσυνη δέηση από τον σοφολογιότατο ραββίνο Αθηνών Γκαμπριέλ Νεγρίν, ενώ χαιρετισμό απηύθυνε ο πρόεδρος της Ισραηλιτικής Κοινότητας Αθηνών, Αλβέρτος Ταραμπουλούς, ο οποίος αναφέρθηκε στο νέο μνημείο αλλά και στην αναπαλαιωμένη φορτάμαξα που πρόκειται να τοποθετηθεί στο κέντρο της Αθήνας. Πρόκειται για ένα παλιό βαγόνι του ΟΣΕ, που θα συμπληρώσει το Μνημείο Ολοκαυτώματος στο Θησείο, δίπλα στις γραμμές του τρένου. Ακολούθησαν ο χαιρετισμός του γεν. γραμματέα του Κεντρικού Ισραηλιτικού Συμβουλίου Ελλάδος, Βίκτωρ Ελιέζερ, οι ομιλίες του καθηγητή Ιστορίας και εντεταλμένου ερευνητή της Ισραηλιτικής Κοινότητας Αθηνών, Φίλιππου Κάραμποτ, ο οποίος πραγματοποίησε την έρευνα και τη συλλογή στοιχείων για τα ταυτοποιημένα θύματα, της προέδρου του Συλλόγου Απογόνων Ολοκαυτώματος Μπέλλας Ααρών και του τέως προέδρου του Συλλόγου Απογόνων Ολοκαυτώματος, Μάριου Σούση. Ο τελευταίος βραβεύτηκε με τιμητική πλακέτα για την προσπάθεια ανάδειξης του θέματος. Συγκινητική ήταν επίσης η τελετή αφής του κεριού μνήμης από τον πρέσβη του Ισραήλ στην Ελλάδα, Νόαμ Κατς.
Οι περισσότεροι Εβραίοι της Αθήνας ήταν αρχικά Ρωμανιώτες από τα Γιάννενα –που έφτιαξαν και την παλαιότερη συναγωγή, την Ετς Χαγίμ– αλλά καθώς η ελληνική πρωτεύουσα μεγάλωνε προσείλκυσε και άλλους που είχαν σεφαραδίτικη ρίζα. Πολλοί εξ αυτών ζούσαν στην περιοχή του Θησείου και του Μοναστηρακίου, αφού δραστηριοποιούνταν στο εμπόριο, όπως ο περίφημος παλαιοπώλης Γιουσουρούμ. Η μοίρα τους κατά τις διώξεις των ναζί ήταν λίγο καλύτερη από τους Θεσσαλονικείς καθώς είχαν για πολύτιμο στήριγμα τον αείμνηστο Αγγελο Εβερτ, ο οποίος προμήθευσε πολλές οικογένειες με πλαστές ταυτότητες. Επιπλέον σε σχέση με άλλες κοινότητες, οι Αθηναίοι Εβραίοι δεν ζούσαν σε γειτονιές που είχαν χαρακτήρα γκέτο ούτε χρησιμοποιούσαν ως γλώσσα τα λαντίνο. Ωστόσο τίποτε δεν μπόρεσε να σταματήσει την οργανωμένη προσπάθεια εξόντωσής τους από τους ναζί με αποφράδα ημέρα την Παρασκευή 23 Μαρτίου του 1944. Μνημονεύοντας τους χαμένους συμπολίτες μας, τιμούμε μια ζωτική ψηφίδα της αθηναϊκής ιστορίας.
